Jak czytać okładkę?

Okładka nośnika spełnia wobec niego szereg zadań. Mateusz Torzecki w książce „Okładki płyt. Rzecz o wizualnym uniwersum albumów muzycznych” wyróżnił sześć funkcji w podziale na cztery główne oraz dwie pośrednie.

Podstawowym zadaniem okładki jest ochrona. W przypadku płyt winylowych papier miał ją osłaniać przez uszkodzeniami mechanicznymi czy zarysowaniami, które mogły wystąpić podczas transportu nośników. Płyty gramofonowe posiadały małą pojemność co wymagało od twórców wyselekcjonowania materiału dźwiękowego. Muzyka klasyczna była więc wydawana w albumach- zbiorach płyt, które były zamknięte w jednym opakowaniu. Zwrot ten przetrwał do dzisiejszych czasów i oznacza płytę CD z utworami. Początkowo papierowe koperty były gładkie, a dopiero później zaczęto wykorzystywać osłony w celach rozróżnienia poszczególnych wydawnictw, informowania o premierach czy też reklamowania nowych gramofonów.

Innym zadaniem jest reklama, która ma nakłonić klienta do zakupu. Rosław Szaybo powiedział: „Dobrze zaprojektowana, niekonwencjonalna okładka nie sprzedaje płyty sama, ale na pewno jej pomaga”. Okładka informuje także o tytule, wykonawcy, spisie utworów, czasie trwania, producencie, roku wydania, wytwórni, kodzie kreskowym oraz stronie internetowej. Dane te są jednak dla projektanta drugorzędne ponieważ obiorca musi pragnąć nośnika. Od okładki zależy więc sprzedaż ponieważ przy tradycyjnym zakupie nośnika to właśnie na nią obiorca zwracał uwagę na samym początku.

Trzecią funkcją jest informacja, która może być w prosty lub trudny sposób pokazana na okładce. Informacje odczytywane razem mogą jednak ukazać o wiele więcej.

 

Na obwolucie widać Albrechta Mayera na dachu miejskiego budynku znajdującego się w Paryżu ponieważ po prawej stronie artysty widać wieżę Eiffela. Mężczyzna swoim ubraniem nawiązuje do stereotypowego myślenia o modzie paryskiej. W swojej dłoni trzyma obój co pozwala na wywnioskowanie, że muzyka będzie wykonywana właśnie na tym instrumencie. Na odwrocie okładki znajduje się spis utworów po francusku, kompozytorów oraz informacje dotyczące wykonawców. Studiując okładkę możemy wywnioskować więc, że będą to kompozycje francuskich kompozytorów lub nawiązujące do impresjonizmu, które specjalnie zostały zaaranżowane na obój oraz orkiestrę.

Ostatnią funkcją nadrzędną jest funkcja gatunkowa. Jej celem jest wywołanie pragnienia u odbiorcy poprzez ukazanie ważnych dla niego elementów, ponieważ dobrze skomponowana zaintryguje i nakłoni do zakupu. Gatunki muzyczne łączą się z różnymi poglądami czy ideami, a odbiorcy otaczają się przekazem czy wartościami im najbliższymi pod względem kultury czy ideologii.

Funkcja artystyczna jest przeznaczona dla okładek funkcjonujących jako autonomiczne prawie dzieła, ponieważ w dalszym ciągu odpowiada za promocję płyty oraz samego artysty w reklamach, recenzjach czy zapowiedziach w gazetach bądź innych mediach. Do stworzenia okładki twórcy korzystają z istniejących już dzieł sztuki bądź tworzą własne w różnych stylach malarskich. Zdarza się jednak, że do nich nie nawiązuje tylko jest tworem zupełnie nowym, którego popularność może wzrosnąć do dzieła ważnego kulturowo. Przykładem może być płyta Beatlesów Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band, gdzie muzycy udają orkiestrę wojskową Sierżanta Pieprza. Mundury jednak nie są w klasycznych odcieniach, a w psychodelicznych, co podkreśla muzykę na krążku. Wokół Beatlesów znajdują się tekturowe postacie znanych ludzi, jak Marylin Monroe czy Edgar Allan Poe. Okładka inspiruje odbiorców do wyszukiwania symboli oraz odkrywania ich znaczeń.

Drugą funkcją pośrednią jest funkcja ukrywająca, gdzie przekazuje ona dodatkowe treści, które mogą wymagać od odbiorcy głębszej jej analizy. Wywodzi się ona z kultury lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, kiedy królował jazz i blues tworzone początkowo przez czarnoskórą ludność Stanów Zjednoczonych co nie podobało się reszcie społeczeństwa. Wymusiło to na artystach tworzenie takich okładek, które będą pozbawione uprzedzeń. Przykładem tu mogą być płyty Howlina Wolfa z 1962 roku oraz Charlesa Mingusa z 1959 roku. Dopiero z rozwojem ruchu walczącego o równouprawnienie muzycy zaczęli pojawiać się na własnych okładkach

Najważniejszymi funkcjami dla analizy okładki są więc odkrycie elementów, które będą pasować ideologicznie do konkretnego stylu muzycznego oraz informacje, które są zależne od kompetencji kulturowych. Większość informacji jest wymuszana przez system prawny na wydawcy.

Polecane linki:

https://inspirationfeed.com/music-cd-cover-designs/

https://www.billboard.com/photos/6715351/best-album-covers-of-all-time

https://www.creativebloq.com/features/the-20-best-album-covers-of-all-time

 

Bibliografia:

Mateusz Torzecki „Okładki płyt. Rzecz o wizualnym uniwersum albumów muzycznych”, Poznań 2015

Jerzy Kurowski, "Słynne płyty, słynne okładki", Olsztyn 2017

opracowała: Anna Przegrocka